یادی از لودویگ میس فان در روهه، شاعر معماری

لودویگ میس فان در روهه (Ludwig Mies van der Rohe)، یکی از مهمترین پایه‌گذاران معماری قرن بیستم، که روز ۱۷ اوت ۲۰۰۹، مصادف با چهلمین سالمرگ او است، چهره معماری معاصر را دگرگون کرد. روش کاری و فلسفه هنری او تاثیر بسیار عمیقی در آرشیتکت‌های قرن بیستم گذاشته است. نفوذ او در معماری جهان، به ویژه آمریکا، انکارناپذیر است.

میس فان در روهه با استفاده از تکنولوژی مدرن و مصالح موجود، معماری قرن بیستم را به‌شکل بنیادی تغییر داد. بناهای او دارای ویژگی‌هایی منحصر به فرد و نمایانگر بافتی جدید هستند که به بعدی جهانی دسته یافته‌اند.

ساختکار بنائی در معماری او اهمیت ویژه‌ای دارد، چنانکه به بناهای او "معماری آناتومی" گفته می‌شود. ایجاد فضاهای باز و وابسته به‌یکدیگرکه عنوان "فضای روان" به آن داده شده، از خصوصیات معماری اوست. دقت در جزئیات ساختمان و اهمیت در انتخاب مصالح، یکی از ویژگی‌های میس فان در روهه بوده و نوآوری‌های او در این زمینه تکنیکی تا امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

شروع تکامل هنری از شاگرد بنا

لودویگ میخائیل میس در سال ۱۸۸۶ میلادی در شهر آخن در آلمان به دنیا آمد. او بعد‌ها با افزودن نام مادری‌اش، نام خود را به میس فان در روهه تغییر داد. سیر زندگی میس فان در روهه از شاگرد بنا تا فیلسوف هنری و یکی از پایه‌گذاران معماری قرن بیستم جالب توجه است.

او از همان ابتدا به تناسب در معماری و بافت ساده ساختمانی اهمیت فراوانی می‌داد. بناهای قدیمی آخن تاثیر فراوانی در تکامل سبک هنری میس فان در روهه دارند. او در این رابطه می‌گوید: «زیبائی بناهای قدیمی در سادگی فرم، خطوط مستقیم و تناسبات سنجیده شده آنان است».

میس فان در روهه پس از دوران کارآموزی به برلین آمد و از سال ۱۹۰۸ میلادی در دفتر معماری پیتر برنز، یکی از پیشگامان معماری مدرن، مشغول به کار ‌شد. در اینجا بود که او با والتر گروپیوس و لوکوربوزیه، دو تن از دیگر پایه‌گذاران مهم معماری قرن بیستم آشنا گردید.

فاصله‌گیری از اصول و قواعد متداول در عماری

لودویگ میس فان در روهه اصول متداول معماری دوره خود را مورد انتقاد قرار داد و با الهام از سبک‌های هنری دهه سوم قرن بیستم مانند دادا و ساختمان‌گریCONSTRUCTIVISM) )، قواعد معماری مدرن را پایه‌گذاری کرد.

استفاده از آهن در بدنه‌سازی و شیشه در نمای ساختمان نشان‌‌دهنده سبک معماری او است که در "غرفه آلمان" در نمایشگاه بین اللملی سال ۱۹۲۹میلادی در بارسلون اجرا شده است. غرفه آلمان در بارسلون پس از بازسازی در حال حاضر مقر بنیاد میس فان در روهه برای پیشبرد معماری مدرن است.

او در دوران اقامت خود در برلین بناهای مهمی مانند آسمانخراش خیابان برلین و بنای یادبود "روزا لوکزمبورگ و کارل لیبکنشت" را ساخت و شمار زیادی مبلمان و وسائل خانگی را طراحی کرد. میس فان در روهه سال ۱۹۳۰ به مدیریت آموزشگاه هنر باوهاوس در شهر دساو و جانشینی والتر گروپیوس انتخاب شد. این آموزشگاه هنری که دو سال پس از آن به برلین منتقل گردید، در سال ۱۹۳۳ میلادی به اتهام آنکه "مرکز بلشویستی" است، توسط نازی‌ها تعصیل شد.

مهاجرت به آمریکا و شهرت جهانی

لودویگ میس فان در روهه در سال ۱۹۳۸ میلادی به آمریکا مهاجرت کرد و مکتب باوهاوس را به شهرت جهانی رساند. مجتمع ‌های مسکونی او در شیکاگو و نیویورک ، که نمای آنان کاملا از شیشه ساخته شده‌اند، از سویی نشانگرتکامل هنری او و از سویی دیگرنشانگر وابستگی او به مکتب هنری باوهاوس است.

Lake Shore Drive 860/880 ازمشهورترین مجتمع ‌مسکونی او است که در آن برای اولین باردر ساخت بنا از آهن در چهارچوب بنا و شیشه در نما استفاده شده است. او این روش را در بناهای دیگر خود، مانند Curtainwall، با تغییراتی تکامل می‌دهد.

به عقیده میس فان در روهه، «رعایت اصول و قواعد برای دستیابی به آزادی بیانی و فرم در معماری امری کاملا ضروری است. رعایت نظم کاری بسیار پیچیده‌تر از برنامه‌‌ریزی کاری است. برنامه‌‌ریزی هدفی را در نظر می‌گیرد. اصول و قاعده به محتوا می‌پردازد. این نقطه مشترک آن با هنر معماری است، چرا که در این رابطه ارزش و نه نتیجه کاری مورد توجه است».

ساختمان Seagram در نیویورک، که از شاهکار‌های معماری مدرن است، اوج تکامل اصول و قواعد معماری او را نشان می‌دهد. هماهنگی فضای داخلی ساختمان و بافت شهری، که از ابتکارات او است، در این بنا به شکل بی‌نظیری اجرا شده است.

چکیده فلسفه هنری او را در این گفته‌اش می‌توان دید: «امکانات صنعتی و تکنولوژی به انسان نوید دستیابی و عظمت را می‌دهد. این وعده خطرات بیشماری به همراه داشته و موجب نگرانی انسان‌هایی می‌شود که احساس مسئولیت عمیقی در ارتباط با جامعه حس می‌کنند. به‌همین دلیل ضروری است که جایگاه و ارزش تکنولوژی در جامعه امروزی مورد بحث قرار گیرد».

میس فان در روهه فیلسوف هنری و شاعر معماری

لودویگ میس فان در روهه در سال‌های آخر زندگی خود جوائز متعددی، از جمله مدال طلائی انجمن بین‌المللی آرشیتکت‌ها را دریافت کرد و از دانشگاه‌های گوناگون دکترای افتخاری به او تعلق گرفت. دفتر معماری او سال‌های طولانی نبض هنر معماری و شهرسازی در آمریکا بود.

میس فان در روهه در روز ۱۷ اوت سال ۱۹۶۹ میلادی، پس از سال‌های طولانی که او بیماری سرطان حنجره را تحمل کرد، در سن ۸۳ سالگی بر اثر ابتلا به بیماری ذات الریه درگذشت.

به گفته‌ی او، «معماری با قرار دادن دو آجر در کنار یکدیگر شروع می‌شود. معماری زبانی است که پایه آن نظم و قواعد دستوری هستند. زبان در زندگی روزمره می‌تواند تکامل بیابد و به مرحله شعر برسد. اگر ما زبان را به این مرحله از تکامل برسانیم، به رتبه شاعری خواهیم رسید».

میس فان در روهه از مهمترین پایه‌گذاران معماری مدرن در قرن بیستم بوده و اگر از دید خود او به او بنگریم، میتوانیم او را شاعر معماری بدانیم.

نویسنده: الهه وزیری

تحریریه: شهرام احدی