گذر قاجاری شیراز فدای شاهچراغ شد

روز ۲۸ اردیبهشت، ۱۸ ماه مه روز جهانی میراث فرهنگی است. به ابتکار سازمان میراث فرهنگی، از ۲۸ اردیبهشت تا سوم خرداد هفته میراث فرهنگی و هر روز این هفته به یک نام نامگذاری شده است. موزه و خاطره، میراث و پیوند اقوام، خانواده و میراث فرهنگی، میراث و مشارکت‌های مردمی، اقتصاد در آیینه میراث، قانون و میراث فرهنگی و میراث فرهنگی آب، نام‌هایی است که این سازمان برای هر یک از روزهای هفته میراث فرهنگی در نظر گرفته است.

در اولین روز از این هفته اما دوستداران و کنشگران میراث فرهنگی در محله سنگ سیاه شیراز شاهد تخریب یکی از گذرگا‌ه‌های تاریخی این منطقه بودند. علیرضا گل‌گلی یکی از کنشگران سازمان غیردولتی "طرح و شرح، انجمن معماران ایران" از جمله کسانی بود که شاهد این تخریب بوده است. او درباره این بنای تاریخی به دویچه‌وله گفت: «این گذری است از گذرهای قاجاریه در بافت سنگ سیاه. این بافت، بافت خیلی خاصی است. در حقیقت تنها بافت ستاره‌ای کشور است و به خاطر خاص بودن انشعاب‌هایش حائز اهمیت خیلی زیادی است. چهارتا از خانه‌های داخل این انشعاب‌ها که "گذرگاه احمدی"‌نام دارد، تخریب شده‌اند. خانه‌ها متعلق به دوران قاجاریه و پهلوی بوده‌اند و اهمیت زیادشان در این بود که بدنه‌ی این انشعاب را می‌ساختند و باید فعالیت‌های پژوهشی و مطالعاتی زیادی روی این بدنه صورت می‌گرفت که متأسفانه بدون به نتیجه رسیدن این مطالعات، این بناها خراب شدند.»

این فعال میراث فرهنگی علت تخریب این گذر تاریخی را طرح گسترش حرم شاهچراغ عنوان کرده که زیر نظر شورای شهرسازی شیراز در حال انجام است. آقای گل‌گلی می‌گوید: «ما معتقدیم که بافت تاریخی و گردشگری و همین طور حرم حضرت شاه چراغ باید توسعه پیدا کند. ولی از روندهای اصولی و درست خودش، تا جایی که به بافت و ارزش‌های تاریخی آن خدشه‌ای وارد نشود. ولی متأسفانه به نظر می‌رسد که در این حیطه مطالعات خوبی صورت نگرفته و بدون اطلاع، اقدام به تخریب این گذر و خانه‌های اطراف شده است.»

به گفته‌ی این فعال میراث فرهنگی، در طرح گسترش شاهچراغ ۱۳۰ خانه‌ی تاریخی از بین خواهد رفت. او هچنین به طرحی اشاره می‌کند که ۱۶ سال پیش توسط شهرداری وقت شیراز اجرا شد و در راستای آن ۷۸ خانه‌ی تاریخی و تعداد زیادی مدرسه، مسجد و حمام‌های تاریخی شهر از بین رفتند. آقای گل‌گلی ابراز نگرانی می‌کند که طرح گسترش شاهچراغ نیز چنین نتایجی در بر داشته باشد.

این عضو انجمن معماران ایران، عملکرد یک سال گذشته سازمان میراث فرهنگی را نسبت به سال‌های قبل از آن خوب ارزیابی می‌کند اما می‌گوید سایر ارگان‌ها مثل شهردار‌ی‌ها اهمیتی به مصوبه‌های این سازمان نمید‌هند. آقای گل‌گلی می‌گوید: «متأسفانه استفاده از نظرات کارشناسانه در سایر ارگان‌ها مثل شهرداری‌ها، خیلی ضعیف و کم هستند و متأسفانه به نظرات کارشناسانی که در سازمان میراث فرهنگی فعالیت می‌کنند توجه کم‌تری می‌شود. به وفور دیده شده است که سازمان میراث فرهنگی در موارد مختلف نظر خودش را اعلام کرده که این طرح باید این گونه پیش رود. ولی متاسفانه زمانی که در شورای عالی شهرسازی مطرح می‌شود، از حمایت کمی برخوردار هستند و نظرات‌شان کم‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد.»

کارشناسان میراث فرهنگی به پدیده‌ای با عنوان "مرمت‌های غیراصولی" اشاره می‌کنند که در یک سال اخیر باعث صدمه خوردن بخشی از بناهای تاریخی شده است. از جمله این وقایع می‌توان به تخریب پل "گرگر" در شوشتر پس از مرمت آن، ریزش دیوارها و طاق‌های بازار سنتی تهران در اثر گودبرداری‌های شبانه و رانش بندهای قلعه "فلک‌الافلاک" خرم‌آباد در اثر مرمت غیراصولی این بنا اشاره کرد.

نویسنده: میترا شجاعی
تحریریه: مهیندخت مصباح