۲۵ سال از تصویب پروتکل حفاظت از لایه اوزن گذشت

نخستین بار در سال ۱۹۸۵ بود که دانشمندان وجود حفره‌ای در لایه اوزن بر فراز قطب جنوب را اثبات کردند. دو سال بعد در ۱۶ سپتامبر سال ۱۹۸۷ در مونترال کانادا پروتکل بین‌المللی حفاظت از لایه اوزن تصویب شد و به امضای برخی از کشورها رسید. پروتکل مونترال از اول ژانویه ۱۹۸۹ اجرایی شد.

از زمان تصویب پروتکل مونترال ۲۵ سال گذشته است. با این همه امروز نیز سرنوشت حفره ایجاد‌ شده در این لایه مشخص نیست. هنوز نیز نمی‌دانیم، لایه اوزن چه زمانی به حال اولیه خود باز خواهد گشت؟

با وجود این پروتکل مونترال برای حفظ محیط زیست جهان پیروزی محسوب می‌شود. تا کنون ۱۹۷ کشور این پروتکل را امضا کرده و متعهد به محدودسازی یا حذف مواد به‌وجود آوردنده این حفره شده‌اند. ایران نیز ۲۳ سال است که به عضویت این پروتکل در آمده است.

دهه "سبز"

دهه سال‌های ۱۹۸۰ را می‌توان نخستین دهه توجه عمومی به مباحث و چالش‌های  زیست‌محیطی نامید. در میان چالش‌های دشوار زیست‌محیطی می‌توان چالش مربوط به مبارزه با حفره لایه اوزن را به نسبت آسان نامید. علت آن است که از ابتدا روشن بود چه چیزی این لایه محافظتی اطراف زمین در برابر اشعه خورشید را تخریب کرده است.

گازهای کلروفلوئوروکربن (FCKW) که اثر گلخانه‌ای دارند مسبب ایجاد این سوراخ شناخته شده‌اند. این گازها در یخچال‌ها و دیگر مواد خنک‌کننده‌، برخی اسپری‌ها و مواد ضد عفونی‌کننده وجود دارند.

گازهای کلروفلوئوروکربن‌ قادرند تا سال ۲۰۵۰ لایه اوزن را نابود کنند و پیامد این روند نیز روشن است: افزایش شدید سرطان پوست.

آن چه که مبارزه با بزرگ‌تر شدن حفره لایه اوزن را آسان‌تر می‌کرد علاوه بر شناخت علت، شناخت چاره هم بود. از همان ابتدا روشن بود که چه گازهایی را باید جایگزین گازهای مخرب کرد.

به مرور گازهایی که کمترین اثر تخریبی بر روی این لایه دارند شناخته و به دنیا معرفی شد. همچنین تلاش شد تا در محصولات جدید مواد تخریب‌کننده لایه اوزن کمتر استفاده شود.

برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP) نشان‌گر آن است که بین سال‌های ۱۹۸۶ تا ۲۰۰۸ استفاده از مواد مخرب لایه اوزن در محصولات جدید در سراسر دنیا ۹۷ درصد کاهش یافته است.

شواهدی که تا کنون به دست آمده نشان‌دهنده روندی رو به بهبود در مبحث حفره لایه اوزن است. اکثر پژوهشگران بر این نظرند که بازسازی کامل لایه اوزن به نحوی که بتواند به طور کامل وظیفه حفاظت از ساکنان کره زمین در برابر ‌پرتو خورشید را انجام دهد تا میانه این قرن به طول خواهد انجامید.