چهلمین سالروز کودتای نظامی پینوشه در شیلی
۱۳۹۲ شهریور ۲۰, چهارشنبه
یازدهم سپتامبر ۱۹۷۳ علیه دولت منتخب شیلی به رهبری سالوادور آلنده سوسیالیست کودتا شد. در ساعات نیمروز هواپیماهای ارتش کاخ ریاست جمهوری را بمباران کردند و تانک‌ها این ساختمان را به خمپاره بستند. آلنده که به همراه ۲۰۰ تن از وفادارانش در کاخ پناه گرفته بود، در آخرین پیام رادیویی خود گفت: «من به سبب وفاداری به مردم جانم را از دست خواهم داد». بر اساس نتیجه بررسی‌های دستگاه قضایی شیلی که در سال ۲۰۱۲ منتشر شد، سالوادور آلنده با شلیک گلوله به سر خود، به زندگی‌اش پایان داد.
با پیروزی کودتا گروهی از ژنرال‌های راست‌گرا به رهبری آگوستو پینوشه قدرت را به دست گرفتند. از این پس شکار چپ‌ها، سندیکالیست‌ها و سایر مخالفان دولت حاکم آغاز شد. حدود ۳ هزار تن قربانی دستگاه سرکوب دولت شیلی و سازمان امنیت مخوف دولت نظامی (DINA) شدند؛ ده‌ها هزار نفر نیز تن به مهاجرت خودخواسته یا اجباری دادند.
پینوشه در هفته‌های پایانی سال ۱۹۷۴ خود را رئیس‌جمهور نامید و تا ۱۱ مارس ۱۹۹۰ هم در همین سمت باقی ماند.
اتهام‌ها به آمریکا
سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) و دولت وقت این کشور خیلی زود به دخالت در سرنگونی دولت آلنده متهم شدند. به ویژه این‌که دولت ایالات متحده دو هفته پس از کودتا، دولت نظامی بر آمده از آن را به رسمیت شناخت.
در سال‌های پایانی دهه ۱۹۹۰ دولت ایالات متحده اسنادی را منتشر کرد که نشان می‌دادند مأموران سیا بین سال‌های ۱۹۶۲ تا ۱۹۷۵ در شیلی فعال بوده‌اند. اما این‌که آیا فعالیت ویژه‌ای در روزهای منتهی به کودتا هم وجود داشته، از روی این اسناد اثبات نشده است.
آمریکا تا سال ۱۹۷۰ تمام تلاش خود را کرد تا از روی کار آمدن دولت سوسیالیستی سالوادور آلنده پیش‌گیری کند. بر اساس اسناد منتشرشده، ریچارد نیکسون به ریچارد هلمس، مدیر وقت سیا دستور داده بود "برای جلوگیری از تشکیل کوبای دوم" هر چه در توان دارد علیه قدرت‌گیری آلنده به کار ببندد.
اما سالوادور آلنده در نهایت در روز چهارم سپتامبر ۱۹۷۰ به قدرت رسید و دست به اصلاحات اقتصادی گسترده‌ای از جمله دولتی‌کردن بانک‌ها و شرکت‌ها زد. دو سال پس از آن مقاومت طبقه مرفه و متوسط شیلی در برابر سیاست‌های اقتصادی دولت سوسیالیست آلنده به اوج رسید؛ سرمایه‌گذاران دیگر در کشور سرمایه‌گذاری نمی‌کردند و خالی‌شدن خزانه دولت اعتصاب‌های گسترده‌ای را به دنبال آورد.
تلاش برای بی‌ثبات کردن دولت آلنده
ایالات متحده آمریکا تلاش کرد دولت آلنده را به‌ویژه با کمک‌های مالی به مخالفانش بی‌ثبات کند. اسنادی که از گفت‌وگوهای نیکسون و دولتمردان وقت آمریکا از جمله هنری کیسینجر، مشاور امنیتی او منتشر شده‌اند، علاقه دولت آمریکا به سقوط دولت آلنده را نشان می‌دهند.
بر اساس اسناد منتشرشده، کیسینجر ۵ روز پس از کودتا گلایه می‌کند که روزنامه‌های آمریکایی به جای آن‌که سقوط دولتی نزدیک به تفکر کمونیسم را "جشن بگیرند" از آن اظهار تأسف می‌کنند: «در زمان آیزنهاور [اگر چنین می‌شد] تبدیل به قهرمان می‌شدیم». ریچارد نیکسون به کیسینجر می‌گوید: «ما این کار را نکردیم. دست ما در این ماجرا دیده نمی‌شود». کیسینجر هم به رئیس جمهور پاسخ می‌دهد: «ما آن را انجام ندادیم، مسلم است، ما به آن‌ها [کودتاگران] کمک کردیم…تا جایی که شد بهترین شرایط را فراهم کردیم».
هنری کیسینجر در عین حال در خاطرات خود هر گونه نقش‌آفرینی دولت ایالات متحده در کودتای نظامی شیلی سال ۱۹۷۳ شیلی را رد می‌کند و این مدعا را "اسطوره"ای ساخته و پرداخته‌ی کمونیست‌ها می‌خواند.
شیلی رفته رفته به آزمایشگاه اقتصادی "بچه‌های شیکاکو" (Chicago Boys) تبدیل شد؛ گروهی از کارشناسان اقتصادی شیلیایی به سرپرستی میلتون فریدمن، اقتصاددان نئولیبرال آمریکایی. در نهایت سیاست خصوصی‌سازی در تار و پود اقتصاد شیلی تنیده شد و برای دولت هیچ نقشی باقی نماند غیر از سرکوب.
پایان یکی از سیاه‌ترین دوره‌های تاریخ شیلی
پنجم اکتبر ۱۹۸۸ پینوشه در پی اعتصاب و اعتراض‌های سراسری با برگزاری یک همه‌پرسی پیش‌بینی‌شده در قانون اساسی موافقت کرد. در این همه‌پرسی نزدیک به ۵۵ درصد مردم شیلی به بازگشت به دموکراسی رأی دادند. حدود یک سال بعد – در ۱۴ دسامبر ۱۹۸۹ – پاتریسیو آیلوین مسیحی‌دموکرات در نخستین انتخابات آزاد پس از سرنگونی دولت سالوادوره آلنده (۱۹۷۳) پیروز شد و مدتی بعد هم زمام امور را به‌طور رسمی در دست گرفت.
پینوشه تا سال ۱۹۹۸ فرمانده کل ارتش باقی ماند و پس از آن هم به‌عنوان نماینده مادام‌العمر به سنا رفت. وی در نهایت در دهم دسامبر ۲۰۰۶ و در سن ۹۱ سالگی درگذشت، بدون این‌که به اتهام‌های ضد حقوق بشری علیه خود در دادگاه پاسخ دهد.
از شیلی تا آلمان
مردم شیلی در روزهای اخیر و در آستانه چهلمین سالروز کودتای پینوشه و یارانش در شهرهای مختلف به خیابان‌ها آمدند و یاد قربانیان سال‌های سیاه کشورشان را گرامی داشتند. به گزارش رسانه‌های محلی، ده‌ها هزار تن روز دوشنبه (۹ سپتامبر/ ۱۸ شهریور) به سمت گورستان مرکزی سانتیاگو، پایتخت شیلی، راهپیمایی کردند. جسد سالوادور آلنده در این گورستان دفن شده است.
تظاهرکنندگان همچنین خواستار رسیدگی سریع‌تر به اتهامات بازماندگان دیکتاتوری نظامی پینوشه شدند. یکی از این بازماندگان پزشکی است که در حال حاضر در شهر کرفلد آلمان زندگی می‌کند. هارموت هوپ از قرار معلوم در مهاجرنشین "کولونیا دیگنیداد" در جنوب شیلی فعال بوده است. این مهاجرنشین در سال ۱۹۶۱ از سوی یک فرقه فراری آلمانی بنیان نهاده و در دوران دیکتاتوری پینوشه به محلی برای فعالیت سازمان امنیت شیلی تبدیل شد.
سوءاستفاده جنسی، شکنجه و دادوستد غیرقانونی اسلحه از جمله فعالیت‌هایی بود که در این محل انجام می‌شد. جان بدر بردگان از "کولونیا دیگنیداد" از زندگی اجباری تحت تفکرات ناسیونال−سوسیالیستی و بدعت‌های مذهبی سخن می‌گویند.
هوپ که در شیلی به اتهام چند مورد سوءاستفاده جنسی از کودکان به ۵ سال حبس محکوم شده، در ۱۵ می ۲۰۱۱ به آلمان گریخت. دولت آلمان از تحویل او به شیلی سر باز می‌زند.