سفر روحانی به ترکیه و صد میلیارد دلار تبادلات تجاری
۱۳۹۲ آذر ۲۵, دوشنبه
داووداوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در آخرین سفر خود به تهران رسما اعلام کرد مناسبات تجاری دو کشور در سال ۲۰۱۵ به ۳۰ میلیارد دلار و در ۲۰۲۰ نیز به صد میلیارد دلار خواهد رسید. برخی از رسانه‌های ترکیه و کارشناسان این کشور اظهار امیدواری می‌کنند که با برداشته شدن تحریم‌ها علیه ایران این آرزوی ترکیه برآورده شود.
رسانه‌های ترکیه از جمله روزنامه "بوگون" خبر داده‌اند که حسن روحانی رییس‌جمهور ایران در راس هیاتی بلندپایه برای دیدار و گفت‌وگو با مقامات‌عالی این کشور (۲۶ آذر/۱۷دسامبر) به ترکیه سفر خواهد کرد. این روزنامه نوشت رجب طیب اردوغان، نخست‌وزیر ترکیه نیز پس از از سفر روحانی از ایران دیدار خواهد کرد.
افزایش تبادلات تجاری در آستانه سفر روحانی
محمد صالح خاتم، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسائل ترکیه از شهر استانبول می‌گوید، سفر روحانی در تاریخی که داوود اوغلو پیش از این اعلام کرد، انجام نخواهد گرفت اما به رغم آن تبادلات تجاری پس از یک دوره رکود در زمان احمدی‌نژاد، اکنون رونق گرفته است.
وی اضافه می‌کند: «ایران سومین بازار بزرگ صادرات ترکیه در سال ۲۰۱۲ بود و ترکیه در حال حاضر هزاران قلم کالا از جمله طلا به ایران صادر می‌کند. بر اساس توافقات حاصله ژنو تحریم تجارت طلا و نقره برداشته شده و آمریکا کشور ترکیه را در معاملات نفت و گاز از تحریمات معاف کرده است.»
"صد میلیارد دلار تبادلات تجاری واقعی نیست"
محمد صالح خاتم می‌گوید: «ادعای داوود اوغلو در اولین سفر خود به ایران مبنی بر ارتقاء مبادلات تجاری تا صد میلیارد دلار واقعی نیست زیرا هر دو کشور ظرفیت افزایش تبادلات تجاری تا ۱۰۰ میلیارد دلار را ندارند. صادرات عمده ایران به ترکیه نفت و گاز است و مقدار آن هم تعیین شده است. تولیدات ترکیه هم در آن حدی نیست که نیازهای بازار ایران را تامین کند و شرکای تجاری ایران مثل چین، هند در این زمینه قوی‌تر عمل می‌کنند. حتی تبادلات ارزی ایران با چین و هند از طریق "حالق بانک ترکیه" انجام می‌گرفت اما در ماه‌های پایانی ریاست جمهوری احمدی‌نژاد عملا متوقف ماند.»
این کارشناس نتیجه می‌گیرد که در دوره روحانی در قیاس با دوره احمدی نژاد، مناسبات تجاری دو کشور پیشرفت زیادی خواهد کرد اما به صد میلیارد دلار نخواهد رسید.
پروژه‌های کلان و تجارت ۱۰۰ میلیارد دلاری
به عقیده پرفسور محمت سیف‌الدین ارول، رئیس "مرکز بین‌المللی امنیت و تحقیقات استراتژیک" (اوگسام) در ترکیه، ادعای داوود اوغلو مبنی بر تبادلات ۱۰۰ میلیارد دلاری با ایران، با اجرای قراردادهای استراتژیک دو کشور که تا بحال بدون اجرا مانده‌اند، می‌تواند عملی شود.
وی در این رابطه مدل تجاری ترکیه با روسیه را مثال می‌آورد و خاطرنشان می‌کند که در سال ۲۰۱۵ حجم تجارت ترکیه با روسیه تا ۱۰۰ میلیارد دلار افزایش می‌یابد. این مقدار فعلا حدود ۳۰ میلیارد دلار است.
این کارشناس می‌گوید، ترکیه و ایران پروژه‌های مشترک زیادی دارند که به دلیل تحریم‌ها تا به‌حال عملی نشده‌اند. ایران قادراست انرژی کشورهای آسیای میانه و دریای خزر را به ترکیه انتقال دهد و به کشور ترانزیت گاز تبدیل شود اما برای اجرای چنین پروژه‌ای آمریکا باید موافقت کند.
وی در این رابطه تاکید می‌کند که دولت روحانی باید در پروژه‌های کلان منطقه‌ای ترکیه از جمله انتقال گاز آسیای میانه، حوزه خزر، قفقاز وعراق با ترکیه همکاری کند.
سکوت ترکیه و ایران درباره دیدار روحانی
این کارشناس ترک اضافه می‌کند که دو کشور فعلا درباره دیدار یا عدم دیدار روحانی از ترکیه سکوت می‌کنند. او در توضیح این موضوع می‌گوید که مسئله احتمالا با وضعیت سوریه و قرارداد مربوط به انرژی ترکیه با اقلیم کردستان ارتباط دارد.
رئیس مرکز بین‌المللی امنیت و تحقیقات استراتژیک" (اوگسام) می‌گوید: «رئیس جمهور ایران بزودی به ترکیه سفر خواهد کرد و اولین سفر رسمی روحانی به ترکیه می‌تواند زمینه بهتری را برای عملی شدن پروژه‌های کلان دو کشور فراهم سازد.»
ارول هم مثل دیگر کارشناسان ترک تاکید می‌کند به رغم اختلافات موجود دو کشور درموضوع‌های سوریه وعراق، مناسبات تجاری دو کشور پس از توافق هسته‌ای ژنو رشد کرده است. ارول هم این را تائید می‌کند که اگر روحانی به ترکیه سفر نکند، باز مناسبات تجاری دوکشور رشد خواهد کرد.
محصولات ساخت ترکیه جایگزین کالاهای چینی
پس از توافق موقت ژنو، دولت روحانی بلافاصله در (۳ آذر/۲۴ نوامبر) مجوز امضای پروتکل همکاری‌های بانکی با ترکیه را صادر کرد.
دکتر یاشار آیدین، کارشناس "بنیاد علم و سیاست" در برلین، به دویچه‌وله می‌گوید، تابحال از همه ظرفیت‌های موجود تجاری دو کشور استفاده نشده است. ترکیه به گاز ایران نیاز دارد تا وابستگی به گاز روسیه را کاهش دهد. از سوی دیگر ترکیه می‌تواند نیاز بازار ایران را تامین کند. وی همچنین تاکید می‌کند که ترکیه برنده توافق هسته‌ای ایران است.
کارشناس بنیاد علم و سیاست در برلین اضافه می‌کند: «بازار ایران برای محصولات ترکیه پرسود است. اما ترکیه جایگزین چین در بازار ایران نخواهد بود. چون محصولات چینی ارزان و با کیفیت کم بازار ایران را اشباح کرده‌اند. ترکیه محصولاتی را باید به ایران بفروشد که چینی‌ها تابحال قادر به تامین آن نبودند. مثلا ماشین‌های رنو، فیات و فورد که در ترکیه تولید می‌شوند، قادرند نیازهای ایران را تامین‌کنند.»
یاشار آیدین خاطرنشان می‌کند مرزهای دو کشور از ثبات برخوردار است و بیش از ۴۰۰ سال است که بین دو کشور جنگی رخ نداده و و زمینه مناسبی برای رشد تبادلات تجاری وجود دارد. این کارشناس بر این باور است که با توجه به رشد اقتصادی ترکیه این کشور می‌تواند نیازهای بازار ایران را تامین کند.
کارشناسانی که با دویچه‌وله صحبت کردند متفق‌القولند که پس از روی کارآمدن روحانی و توافق هسته‌ای ژنو، تبادلات تجاری ایران و ترکیه به رغم برخی اختلافات سیاسی موجود میان دو کشور بر سر سوریه رشد کرده است. از سوی دیگر سفر حسن روحانی، رئیس جمهور ایران در روزهای آتی هم می‌تواند زمینه را برای رونق بیشتر این تبادلات فراهم کند.