طرح‌های جدید دولت ایران برای مقابله با آلودگی هوا
۱۳۹۳ فروردین ۲۵, دوشنبه
سعید متصدی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست ایران می‌گوید هیأت دولت در جلسه روز یکشنبه (۱۳ آوریل/ ۲۴ فروردین) خود راهکارها و برنامه اجرایی مدون شامل فعالیت‌های موثر در کاهش آلودگی هوا با زمان‌بندی مشخص و تعیین مجری و ناظر را تصویب کرده است.
این راهکار و برنامه شامل اقداماتی در هشت محور سوخت، خودروهای در حال حرکت، منابع ساکن، خودروهای نو، مدیریت حمل ونقل و تقاضای سفر، پایش و پیش‌بینی هوا، آموزش و اطلاع رسانی و زیرساخت‌های شهری می‌شود.
براساس مصوبه یادشده، وزارت بهداشت به عنوان متولی سلامت کشور باید تا ابتدای سال ۱۳۹۴ تمام اطلاعات و داده‌های موجود در مورد سهم آلودگی هوا در مرگ و میر و بروز بیماری‌ها در میان شهروندان ایران را بررسی و اولین گزارش خود را ارائه کند.
این ماموریت وزارت بهداشت ناظر بر تعیین شفاف سهم آلودگی‌ها در بیماری‌ها و مرگ و میر شهروندان ایران است.
ابهام‌های آماری
متصدی گفته است که در حال حاضر ۱۶۳ ایستگاه پایش آلودگی هوا در کشور فعال است که باید تا پایان سال ۹۳ به سیستم پایش آلودگی صدا نیز مجهز شوند و در مورد پایش امواج هم باید با وزارت ارتباطات و سازمان انرژی اتمی مذاکره شود.
بهمن‌ماه سال گذشته (۱۳۹۲) رئیس سازمان ثبت احوال ایران افزایش میزان مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا را تأیید کرد و گفت، میزان مرگ و میر در کلان‌شهرها با افزایش آلودگی هوا افزایش می‌یابد. وی افزود که آمار دقیقی برای این نوع مرگ‌ها وجود ندارد.
اما گزارش سازمان بهداشت جهانی می‌گوید که سالانه ۸۰ هزار ایرانی بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این رقم ۲۱ درصد میزان مرگ و میر سالانه در ایران است.
بنا بر همین گزارش دو درصد از كل مرگ وميرهای ناشی از عوارض قلبی در شهرهای آلوده به طور مستقيم و غيرمستقيم مربوط به آلاينده‌های هوا است.
نقص و غیربهینه بودن سیستم سوخت خودروها، سوخت‌های غیراستاندارد، بار سنگین ترافیک در کلان‌شهرها و ضعف سیستم حمل و نقل عمومی از جمله عوامل اصلی آلودگی هوای کلان‌شهرها تلقی می‌شوند.
این در حالی است که در سال‌های اخیر بحث‌های گسترده‌ای نیز در باره نقش پارزایت‌پراکنی نهادهای امنیتی و نظامی ایران بر امواج فرستنده‌های ماهواره‌ای در آسیب‌رساندن به سلامت مردم مطرح بوده است، ولی نهادهای مسئول با انکار و تکذیب به این آسیب‌ها برخورد کرده‌اند.
تولید انرژی‌های تجدیدپذیر؛ طرحی رویایی؟
معاون انسانی سازمان حفاظت محیط زیست سپس به مصوبه هیأت دولت در مورد تولید سوخت دیزل با استاندارد یورو ۴ اشاره کرده و گفته است که این سوخت در داخل کشور تولید خواهد شد و در حال حاضر نیز توزیع آن سوخت با اولویت هشت کلان شهر در کشور آغاز شده است.
با توجه به به شمار بالای خودروها در سایر شهرهای کشور به نظر می‌رسد که تا اطلاع ثانوی این شهرها باید متحمل آسیب‌های ناشی از مصرف سوخت‌های غیراستاندارد باشند.
متصدی همچنین با اشاره به بخشی از مصوبه دولت که به افزایش تولید انرژی‌های تجدیدپذیر برمی‌گردد گفته است که اختصاص حداقل ۱۰درصد از ظرفیت‌های جدید تولید برق به نیروگاه‌های بادی، خورشیدی، زیست توده و زمین گرمایی از دیگر بخش‌های این مصوبه است.
در همین راستا باید سالانه ۷۰۰ تا ۷۵۰ مگاوات برق با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر تولید شود و به مرور میزان تولید برق به این روش افزایش یابد.
این آمار در حالی ارائه می‌شود که تا پایان برنامه توسعه پنجم در سال ۱۳۹۴، ظرفیت تولید انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران باید به ۲هزار مگاوات برسد، امری که سه سال پس از اجرای برنامه یادشده در مقیاسی اندک محقق شده است. اگر این روند تغییر نکند، تولید ۷۰۰ تا ۷۵۰ مگاوات انرژی تجدیدپذیر در سال عملاَ در حد رویا می‌ماند.
یک محور دیگر مصوبه جدید هیأت دولت تعویض موتورسیکلت‌های بنزینی با موتورسیکلت‌های برقی است. به گفته متصدی در حال حاضر ۵.۱ تا ۵.۲ میلیون دستگاه موتورسیکلت در شهر تهران تردد دارند و این در حالی است که موتورسیکلت می تواند به اندازه ۳ تا ۴ خودرو آلودگی ایجاد کند.
در همین راستا به وزارت صنعت، معدن و تجارت ماموریت تهیه طرحی برای جایگزینی یادشده محول شده که باید آن را با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست اجرایی کند.
همچنین بر اساس مصوبه هیات دولت باید قیمت انتشار آلاینده‌ها و اقتصاد محیط زیست مشخص شود و مجریان طرح‌ها ملزم به محاسبه هزینه‌های زیست‌محیطی در روند اجرای پروژه‌های خود هستند.
توجه دوباره به نهادهای غیردولتی
مصوبه هیأت دولت گوشه‌چشمی هم به مسئله آموزش و فرهنگ‌سازی برای حفظ محیط زیست انداخته است، ولی این وظیفه را عمدتا به وزارت آموزش و پرورش محول کرده است تا مباحث مربوط به آلودگی هوا را در محتوای درسی مدارس بگنجانند.
به کارگیری رسانه‌های فراگیر در امر آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه حفظ محیط زیست غیرقابل چشم‌پوشی است، ولی مصوبه دولت در این زمینه ظاهراَ تاکید ویژه‌ای ندارد و طرحی ارائه نمی‌کند.
در دوره ۸ ساله دولت محمود احمدی‌نژاد بسیاری از نهادهای و سازمان‌های غیردولتی، از جمله نهادهای فعال در زمینه حفظ محیط زیست به حاشیه رانده شدند یا با محدودیت فعالیت روبرو شدند.
مصوبه جدید دولت یازدهم قول داده است که در این زمینه نیز روند را برعکس کند. در همین راستا قرار است برای افزایش میزان مشارکت مردمی در مبارزه با آلودگی هوا سازمان محیط زیست در یک بازه زمانی ۶ ماهه طرحی را تهیه کند و به اجرا بگذارد.
در مجموعه مفاد مصوبه جدید دولت حاوی نکات و مولفه‌های مثبتی است، ولی با وجود لختی و ناکارایی سیستم بوروکراسی در ایران، فسادزدگی آن و شکل‌نگرفتن حساسیت‌ها و مطالبات عمومی در زمینه محیط زیست که اهرم فشاری در این زمینه ایجاد کند، اجرای این مصوبه به‌احتمال آسان نخواهد بود.