چرخش ۱۸۰ درجه‌ای حماس؛ بقا مهمتر از حکومت
۱۳۹۳ اردیبهشت ۱۹, جمعه
ماه گذشته وقتی "سازمان آزادی‌بخش فلسطین" و گروه اسلام‌گرای حماس، دو دشمن دیرین، به‌طور غیرمنتظره از آشتی با یکدیگر خبر دادند، به سختی می‌شد این خبر را باور کرد. اما به نظر می‌رسد همه‌چیز جدی است و محمود عباس و خالد مشعل، رهبران این دو گروه مهم فلسطینی در نظر دارند در همین هفته با یکدیگر ملاقات کنند.
هر دو طرف از "اراده‌ای صادقانه برای گشودن فصلی نوین در همکاری ملی" با یکدیگر خبر می‌دهند. این رخداد یک چرخش ۱۸۰ درجه‌ای در مواضع گروه افراط‌گرای حماس است. کارشناسان می‌گویند حماس چاره‌ای جز این چرخش نداشته است.
در قرارداد آشتی که ماه گذشته میان حماس و سازمان آزادی‌بخش فلسطین امضا شد، آمده است که دو سازمان تا اوایل ماه ژوئن امسال، یعنی حداکثر تا یک ماه دیگر، یک دولت واحد تشکیل می‌دهند و ۶ ماه بعد نیز باید انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی برگزار شود.
آنچه در توافق‌نامه‌ی آشتی میان حماس و ساف غیرمنتظره و شگفت‌انگیز است، این است که گروه حماس که بر نوار غزه حکومت می‌کند، همه شروط مطرح شده از سوی محمود عباس، رهبر ساف را پذیرفته است. از جمله اینکه حماس پذیرفته است به اشغال پست‌های دولتی توسط کارشناسان و متخصصان اعتراض علنی نکند. حماس همچنین بدون هیچ مقاومت و اعتراضی پذیرفته که دولت واحد فلسطینی تنها از خط مشی سیاسی محمود عباس پیروی کند.
نقش دولت جدید مصر در تضعیف حماس
بنابر ارزیابی کارشناسان، گروه اسلام‌گرای افراطی حماس حتی حاضر است از قدرت حکومتی خود در نوار غزه چشم‌پوشی کند تا به این ترتیب بقای درازمدت خود را تضمین نماید. تحلیل‌گران سیاسی می‌گویند ادامه‌ی محاصره‌ی نوار غزه از سوی اسرائیل و دولت جدید مصر، انتخاب دیگری برای رهبران حماس باقی نگذاشته است.
خبرگزاری فرانسه در تحلیلی درباره چرایی تضعیف قدرت حماس نوشته است، دولت جدید مصر که پس از برکناری محمد مرسی، رئیس جمهور اسلام‌گرا زمام امور را در این کشور به دست گرفته، نقش مهمی در این راستا ایفا کرده است.
رهبران جدید مصر تعداد زیادی از تونل‌های زیرزمینی قاچاق کالا از مصر به نوار غزه را نابود کرده‌اند که درآمد حاصل از آن بودجه دولت حماس در غزه را نیز تامین می‌کرد.
"ناجی شراب"، یکی از استادان علوم سیاسی دانشگاه الازهر (در غزه) به خبرگزاری فرانسه گفته است: «سقوط دولت اخوان‌المسلمین در مصر و تاثیر آن بر نوار غزه از طریق بستن تونل‌های مرزی و نیز مشکلات مالی ناشی از آن، حماس را ناگزیر ساخته که در جستجوی راه چاره دیگری باشد.»
به گفته این استاد دانشگاه، از همین‌رو جنبش حماس آشتی با جنبش فتح را بهترین راه برای شکستن انزوای بین‌المللی خود می‌داند. حماس از طریق آشتی با فتح می‌تواند روابط خود را با مصر بهبود بخشد، روابطی که برای حماس و غزه از مزیت‌های فراوانی برخوردار است.
مشابه این نظر را "هانی حبیب"، کارشناس علوم سیاسی دارد. او می‌گوید حماس به این نتیجه رسیده است که امور دولت را به سازمان آزادی‌بخش فلسطین و تشکیلات خودگردان واگذار نماید تا از این طریق به عنوان یک شریک سیاسی در داخل و خارج از فلسطین پذیرفته شود. این امر همچنین به حماس امکان می‌دهد از پیامدهای اقدام‌هایی چون شناسایی اسرائیل برکنار بماند.
هزینه سنگین مسئولیت دولتی
احمد یوسف، یکی از اعضای رهبری حماس می‌گوید، این گروه رویدادهای منطقه را به‌دقت تجزیه و تحلیل کرده است. او می‌افزاید: «از طریق این تجزیه و تحلیل ما این علامت روشن را دریافت کردیم که باید خود را از قدرت حکومتی در غزه کنار بکشیم.»
به گفته احمد یوسف، تجربه آنها از هنگام در دست گرفتن قدرت در نوار غزه در سال ۲۰۰۷ نشان داده، داشتن مسئولیت دولتی بار سنگینی بود که انرژی و محبوبیت حماس را از بین برده است.
نظری مشابه با احمد یوسف را "ولید المدلل" یکی از استادان علوم سیاسی دانشگاه اسلامی غزه بیان می‌کند. او می‌گوید: «برای حماس روشن شده است که داشتن جایگاه "رهایی‌بخش" و یک "جنبش مقاومت"، با سیاست‌های دولتی قابل جمع نیستند.» از همین‌رو به گفته‌ی ولید المدلل، حماس اکنون به این سمت گرایش پیدا کرده که قدرت را واگذار کند، اما هم‌زمان نیروهای مسلح خود را حفظ کند.
به این ترتیب به نظر می‌رسد که تجربه گذشته و شرایط کنونی منطقه موجب شده که نیروهای میانه‌رو در داخل حماس برتری پیدا کنند. با این‌حال پروفسور ناجی شراب معتقد است که جناح تندرو حماس مجددا قدرت خواهد گرفت. "عدنان ابوعمر" همکار ناجی شراب نیز بعید نمی‌داند که آشتی میان ساف و حماس به بن‌بست و شکست بیانجامد و می‌گوید در این صورت "پیامدهای ویرانگری" برای هر دو طرف فلسطینی خواهد داشت.