آغاز سال تحصیلی و فراموشی وعده روحانی برای اقوام

روز سه شنبه ۱ول مهر ۱۳۹۳ سال تحصیلی ۹۳-۹۴ آغاز می‌شود. دانش آموزان کلاس اول در مناطق قومی برای نخستین بار راهی کلاس‌هایی می‌شوند که به زبان مادری آنها تدریس نمی‌شود و یکی از پیامدهای آن افزایش افت تحصیلی در این مناطق بوده است.

کارشناسان آموزش و پرورش سالهاست هشدار می‌دهند برای جلوگیری از افت تحصیلی در این مناطق دولت باید چاره‌ای اساسی بیاندیشد. متخصصینی چون امیلیا نرسسیان، استاد دانشگاه تهران و متخصص رشته‌ی تعلیم و تربیت و انسان‌شناسی می‌گویند در سال‌های اخیر تحقیقات زیادی در خصوص مشکلات دانش‌آموزان دوزبانه و تحصیل به زبان‌های مادری در مدارس کشور انجام گرفته است اما برای عملی کردن این درخواست، آموزش و پرورش کشور نیاز به به بودجه‌ای کلان دارد.

مصاحبه با نرسسیان: افزایش تحقیقات درباره زبان مادری در ایران

برخی از صاحب‌نظران امور اقوام به دویچه وله گفتند تلاش دولت برای فراهم کردن زمینه تحصیل به زبان مادری در مدارس برای اقوام با "برخی مقاومت‌ها" روبرو شده است. به باور آنها یکی از دلایل عمده استیضاح رضا فرجی‌دانا، وزیر علوم، تحقیقات و فن‌آوری در دولت روحانی از سوی مجلس نهم،"میدان دادن به "تجزیه‌طلبان" در دانشگاه عنوان شده بود.

"به روحانی برای عملی کردن وعده‌ها فرصت بدهیم"

به رغم فشار مخالفین بر دولت، علی یونسی مشاور ویژه روحانی در امور اقوام و اقلیت‌های قومی و مذهبی می‌گوید که دولت قصد دارد وعده‌هایی را که به اقوام داده ، اجرا کند. وی در گفت و گو با ایرنا (۲ شهریور۱۳۹۳) تاکید می‌کند: «جلب اعتماد و دفاع از حقوق اقلیت ها را طبق وعده هایی که رییس جمهوری داده اند، دنبال و پیگیری خواهیم کرد.»

حجت‌الاسلام عظیمی قدیم، یک روحانی آذری ساکن شهر قم که در مسائل اقوام هم صاحب‌نظراست به دویچه وله می‌گوید: «به نظر می‌آید که آقای روحانی در این مسئله جدی نیستند. البته قصد فریب قومیت‌ها را نداشتند ولی درست برآورد نشده بود و الآن به این نتیجه رسیدند که اگر بخواهند شعارها را جامه عمل بپوشانند بیشتر دچار فشار خواهند شد. به نظر "دلواپسانی" چون عسگراولادی و غلامعلی حدادعادل و طیف ایشان نگرانی‌هایی هست و آنها بر اساس برخی عقاید نژادپرستی مانع ایجاد کردند.»

مخالفت گروه‌های فشار با تاسیس آموزشگاه‌های زبان

حاجی‌مراد گنبدی، یک فعال فرهنگی ترکمن اهل گلستان هم به دویچه وله می‌گوید ۸۵ درصد ترکمن‌های ایران به دلیل برنامه ۱۰ ماده‌ای روحانی به وی رای دادند که وعده داده بود زمینه را برای تحصیل به زبان اقلیت‌ها را فراهم کند. اما دولت روحانی برخلاف قول و قرارهایش کاری در زمینه حق آموزش زبان مادری انجام نداده است.

وی تاکید می‌کند: «در منطقه ترکمن صحرا متاسفانه دیدگاه امنیتی بر این مسئله حاکم است در حالی که آموزش زبان مادری سبب تقویت اعتماد اقوام به حاکمیت خواهد بود. در استان گلستان و خراسان شمالی تأسیس آموزشگاه‌های خصوصی تدریس زبان ترکمنی از سوی برخی گروه‌های فشار معادل تجزیه طلبی قلمداد می‌شود و تا وقتی که چنین دیدگاهی حاکم است سخن گفتن از امکانات دولتی برای تدریس زبان ترکمنی در ایران بی‌معنی خواهد بود.»

ببینید: گالری عکس: آغاز مدارس در نواحی مختلف ایران

این فعال مدنی اهل گنبدکاووس انتقاد می‌کند: «اصل پانزدهم قانون اساسی هم که اکثرا در ایران به آن استناد می‌گردد نه یک اصل ایجابی، بلکه اصلی سلبی است. یعنی تنها از آزاد بودن استفاده از زبان‌های محلی و قومی در مطبوعات و رسانه‌های گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس صحبت می‌شود و برای دولت و حاکمیت هیچ وظیفه‌ای در این زمینه قائل نشده است. این اصل همچنین بسیار هوشمندانه بر ضد حق زبان مادری تدوین شده است. یعنی این ماده تنها از آزادی تدریس ادبیات اقوام در کنار زبان فارسی بحث به‌میان می‌آورد نه از لزوم تدریس زبان مادری در مدارس.»

انتظار اقوام برای تدریس در مدارس

دکتر جلال جلالی‌زاده، نماینده سنندج در دوره ششم مجلس شورای‌اسلامی با این نظر مخالف است و می‌گوید قانون‌گذاران بر اساس شرایط کشور اصول مربوط به تحصل در مدارس برای اقلیت‌ها را تدوین کرده‌اند. جلالی‌زاده اضافه می‌کند: «سالهاست اقوام منتظرند که در مدارس به زبان‌های خود بیاموزند و حداقل از فراموش شدن و نابودی زبان‌ها جلوگیری شود. امسال هم با آغاز سال تحصیلی جدید تدریس به زبان قومیت‌ها در مدارس کشور عملی نشده است. دولت بایستی اجرای اصل ۱۵ و ۱۹ قانون اساسی را جزو دستور کارخود قرار بدهد.

جلالی‌زاده دبیرمسئول سابق هفته‌نامه "سیروان" در ادامه می‌افزاید: «در آموزش و پرورش و برخی از دانشگاه‌های کشور گویا کمیته‌ای برای اجرای اصول مربوط به تحصیل تاسیس شده است. اما مخالفین در این زمینه کارشکنی کردند و به بهانه "به خطر افتادن وحدت ملی" سنگ اندازی می‌کنند و نمی‌خواهند حق مردم که در قانون اساسی بیان شده، اجرا شود.»

"ایران برای حل مشکل ترکیه را الگو قرار داهد"

حاجی مراد گبندی می‌گوید تا وقتی که سیاست‌های کلان جمهوری اسلامی در راستای اعطای حق آموزش زبان مادری نباشد هیچ رئیس جمهوری نمی‌تواند این حق را به اقوام برگرداند. وی تاکید می‌کند به این موضوع از سوی حاکمیت به عنوان یک مسئله امنیتی نگریسته می‌شود و تا وقتی که این نگاه به اقوام حاکم باشد پیشرفت چندانی در زمینه آموزش زبان مادری نخواهیم داشت.
این کارشناس اهل استان گلستان در این رابطه به دولت پیشنهاد می‌کند که ایران از الگوی کشور همسایه ترکیه پیروی کند.

وی تاکید می‌کند: «در ترکیه هم تا سال‌ها کردها از آموزش زبان مادری محروم بودند و مسئله‌ای امنیتی تلقی می‌شد اما اکنون تدریس زبان کردی در مدارس خصوصی آزاد است. اگر جمهوری اسلامی در گام نخست حداقل اجازه تدریس زبان و ادبیات اقوام در مدارس خصوصی و غیرانتفاعی را بدهد خود پیش‌زمینۀ بزرگی خواهد بود برای آزادی کامل تدریس و آموزش زبان اقوام ایرانی.»

این فعال فرهنگی در ترکمن‌صحرا می‌گوید: «یکی دو سالی است که یک آموزشگاه خصوصی زبان، زبان ترکمنی را به عنوان یک زبان خارجی تدریس می‌کند و حتی همین امر نیز با عدم مدارای گروه‌های دلواپس در استان گلستان قرار گرفته است. باید گفت که زبان ترکمنی زبانی است که ریشه در ترکمن‌صحرا دارد و زبانی خارجی نیست. زبانی است که چند میلیون ترکمن ایرانی صدها سال است به آن تکلم می‌کنند و امنیت کشور هم با آموزش آن به خطر نمی‌افتد. اما احتمالا آن آموزشگاه بنا به مصالحی مجبور شده است از زبان ترکمنی به عنوان یک زبان خارجی نام ببرد.»

در حالی که ماده نوزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی اشعار می‌دارد "مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد و زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود" متأسفانه اقوامی مانند ترکمن‌ها، کردها، اعراب، بلوچ‌ها و ترک‌های آذربایجان از حقوق مساوی برخوردار نیستند و چنانچه فعالیتی هم در زمینه زبان و ادبیات مادریشان انجام دهند هم از سوی حاکمیت و هم از سوی افراد افراطی به آنها به دیدۀ برانداز و ضد امنیت ملی نگاه می‌شود و این دیدگاه باید تغییر یابد.

حجت‌الاسلام عظیمی قدیم، روحانی آذری صاحب‌نظردر امور اقوام هم تاکید می‌کند دولت در مقابل مخالفان در طرح و اجرای مواد مربوط به تحصیل به زبان مادری در مدارس کشور سست عمل کرده است. اما وی خاطرنشان می‌کند رای‌دهندگان به روحانی و اقوام نباید به مخالفان کمک کنند بلکه باید به دولت روحانی فرصت داده شود تا وعده‌هایی را که به اقوام داده عملی کند. وی در این رابطه تاکید می‌کند "ما مجبوریم صبربکنیم و به دولت فشار نیاوریم".