مناقشه بر سر نرخ بیکاری تک‌رقمی و آمارهای دولتی
۱۳۹۳ مهر ۲۵, جمعه
اعلام "مرکز آمار ایران" در تک‌رقمی شدن نرخ بیکاری در تابستان ۱۳۹۳ به کاهش کاذب نرخ بیکاری تعبیر شده است. عنوان می‌شود که نزول ۹/ ۱ درصدی این نرخ در یک‌سال گذشته جنبه صوری دارد زیرا یک میلیون نفر از آمارها حذف شده‌اند.
مرکز آمار ایران در ۱۸ مهر از نرخ بیکاری ۵/ ۹ درصدی در تابستان ۱۳۹۳ خبر داد. تعداد بیکاران در این آمار ۲ میلیون و ۲۵۷ هزار و ۱۹۴ نفر عنوان شد. این نرخ تک‌رقمی، معدل کل متقاضیان کار در سراسر کشور بود و نشان می‌داد که نرخ بیکاری در میان زنان تقریبا دو برابر مردان است.
مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله را نیز ۲/ ۲۰ درصد خوانده بود؛ چیزی نزدیک دو برابر نرخ عمومی بیکاری. داده‌های مرکز آمار همچنین نشان می‌داد که در یک سال گذشته، ۶۷۰ هزار شغل از بین رفته‌اند.
در تابستان ۱۳۹۲، مجموعا ۲۲ میلیون و ۱۶۷ هزار و ۴۱۸ شغل در ایران وجود داشت که این تعداد در تابستان ۱۳۹۳ به ۲۱ میلیون و ۴۹۸ هزار و ۱۳ شغل تنزل کرده است.
خروج بخشی از جمعیت فعال
خبرگزاری "مهر" در گزارشی پیرامون نرخ تک‌رقمی بیکاری در تابستان ۹۳ می‌نویسد: «جمعیت فعال کشور از زمان آغاز به کار دولت تدبیر وامید تاکنون، ۹۹۷ هزار و ۹۰۲ نفر کمتر شده که این می‌تواند به معنای انصراف نیروی متقاضی شغل از جستجوی کار به دلیل ناتوانی در ورود به بازار کار، معوق کردن روند کارجویی به دلایلی مثل ادامه تحصیل، خروج زنان از تلاش برای یافتن شغل ... باشد.»
بیشتر بخوانید: «دولت ایران باید برای ۸ میلیون نفر اشتغال ایجاد کند»
دعوی ایجاد ۴۰۰ هزار فرصت شغلی جدید در نیمه اول سال ۱۳۹۳ نیز از سوی افکار عمومی با انتقاد روبرو شده است. علی ربیعی، وزیر کار ایران در سوم شهریور در گفتگویی تلویزیونی اعلام کرده بود که دولت بیش از ۵۰ راهکار برای جلوگیری از افزایش نرخ بیکاری و اشتغال‌زادیی در چارچوب طرح "تکاپو" (توسعه کسب و کار و اشتغال پایدار) تدوین و ارائه کرده که بستر ایجاد ۴۰۰ هزار شغل جدید را فراهم می‌سازد.
او ورود حداقل ۳۰۰ هزار نفر جدید به آمار بیمه‌شدگان را ناشی از اشتغال این عده دانست. اما همزمان با سخنان علی ربیعی، وزیر صنعت خبر داد که ۱۴ هزار واحد کوچک و متوسط تولیدی از ادامه کار باز مانده‌اند.
در حالی که ایجاد ۴۰۰ هزارشغل جدید به صورت یک مدعای اثبات نشده مورد بحث رسانه‌ها و افکار عمومی است، حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در تازه‌ترین موضع گفته است: «حتی می‌توان ۴۰۰ هزار شغل ایجاد شده در نیمه اول امسال را تا پایان سال، دو برابرکرد.»
خبرگزاری "مهر" به نقل از شهروندان می‌نویسد: «مردم می‌گویند بیکاری از نظر آنها زمانی کاهش یافته تلقی می‌شود که آثار آن را در اطراف خود ببینند. یعنی فرزندان آنها در شرایط بهتری وارد بازار کار شوند، جذب نیروی متقاضی شغل رونق بگیرد و تحرک در اشتغال‌زایی ملموس باشد.»
ادامه رکود اقتصادی
برآورده شدن این خواست‌ها مشروط به رونق سرمایه‌گذاری، بازگشت کارخانه‌ها به ظرفیت تولیدی پیشین و گردش طبیعی چرخ اقتصاد است اما این امور به دلیل ناروشن بودن نتایج مذاکرات اتمی و پابرجا بودن تحریم‌ها همچنان راکد مانده‌اند.
بیشتر بخوانید: یک پنجم جوانان زیر ۳۰ ساله ایران بیکارند
محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت در واکنش به حواشی ایجاد شده پیرامون نرخ بیکاری گفته است این که آمارهای دولت در این بخش زیر سوال برود، باعث تحریک کشورهای تحریم‌کننده ایران خواهد شد واین‌گونه تلقی می‌شود که تحریم‌ها تاثیرگذار بوده‌اند.
خبرگزاری "مهر" می‌نویسد که در طول یک‌سال گذشته، نه تنها اتفاق مثبتی در عرصه اشتغال مشاهده نمی‌شود، بلکه آمارها نشانگر نابودی ۲۵۰ هزار و ۸۷۴ شغل در بخش کشاورزی، ۲۹۹ هزار و ۵۳۲ شغل در بخش صنعت و ۱۱۸ هزار و ۹۹۹ شغل در بخش خدمات است.
طبق اعلام مرکز آمار ایران ۶/ ۸ درصد از جمعیت شاغل کشور "اشتغال ناقص" دارند و میزان اشتغال ناقص در روستاها بیش از شهرهاست: «مردها بیش از زنان از طریق مشاغل کاذب یا اشتغال‌های کوتاه‌مدت زندگی‌شان را می‌گذرانند.»
آمارگیری نه با استانداردهای جهانی
این آمارگیری‌ها در عین حال بر سازوکاری استوار هستند که با استانداردهای جهانی زیاد سازگاری ندارند. در معیارهای ایران، کسی را بیکار می‌خوانند که در هفته زمان آمارگیری، بیکار و از سه هفته قبل از آن، جویای کار بوده باشد.
بیشتر بخوانید: هشدار وزیر کار در باره جهش آمار بیکاران ایران
براساس این تعریف، کسی که در طول هفته برای نمونه یک ساعت کار کرده باشد، شاغل به حساب می‌آید.
طبق تعریف کنفرانس بین‌المللی آمارگران نیروی کار، فرد شاغل به کسی گفته می‌شود که حداقل یک سوم ساعت کاری مرسوم در یک کشور را در دوره مورد مطالعه، کار کرده باشد. بر این مبنا، کسی در ایران شاغل شناخته می‌شود که دستکم ۱۴ساعت در هفته کار کرده باشد.
از سوی دیگر در آمارگیری‌های ایران، تمام جمعیت بیش از ۱۰ ساله کشور در هفته تقویمی قبل از زمان آمارگیری، صرف‌نظر از آن که شاغل باشند یا نباشند، جزء جمعیت فعال اقتصادی محسوب می‌شوند. این معیارها می‌تواند توضیح‌دهنده آمارهای مربوط به بیکاری در ایران باشند که بسیار غیرواقعی به نظر می‌رسند و بازتاب آن در سطح جامعه محسوس نیست.