انتقاد شدید اردوغان از سیاست خامنهای در سوریه
۱۳۹۳ آبان ۲, جمعه
رجب طیباردوغان رئیس جمهوری ترکیه در دانشگاه مرمره استانبول گفت: «من به این رهبر دینی میگویم در سوریه ۲۵۰ هزار نفر کشته شدهاند و سئوال کردم شما چرا در قبال این اتفاق عکسالعمل نشان نمیدهید؟ میدانید وی به من چه جوابی داد؟ گفت: تنها کسی که در مقابل اسرائیل ایستادگی میکند اسد است. من در مقابل پرسیدم، کسانی که در آنجا کشته شدهاند. در زمان حمله اسرائیل مقاومت نمیکردند؟ آیا تا به امروز اسد از این مردم در مقابل اسرائیل دفاعی انجام داده است؟»
بشنوید: دلیل انتقاد شدید اروغان از خامنهای
اردوغان گرچه در صحبتهای خود مستقیم از رهبر مذهبی ایران نام نبرد، ولی استفادهی وی از عبارت "رهبر دینی" و همچنین اشارهاش به بخشی از محتوای گفت و گوی خود با خامنهای نشان میدهد، منظور او رهبر دینی جمهوری اسلامی است.
گفتنی است روزنامه‌های ترکیه آخرین دیدار اردوغان با خامنهای را جنجال برانگیز توصیف کرده بودند، زیرا پرچم ترکیه در کنار پرچم ایران نبود.
به نظر کارشناسان امور از جمله عارف کسگین از "مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه"، اردوغان با بیان این سخنان "تابوی انتقاد از رهبر ایران در ترکیه" را شکسته است.
ادامهی جنگ لفطی مقامهای ترکیه و ایران
در این میان صحبتهای حسین امیرعبداللهیان معاون وزیر امور خارجه ایران و سرلشکر فیروزآبادی رئیس ستاد مشترک ارتش ایران درباره نقش ترکیه در بحران سوریه نیز جنگ لفظی میان دولتمردان دو کشور را تشدید کرده است.
امیرعبداللهیان دولت ترکیه را متهم کرده بود که "در تلاش برای ایجاد دوره عثمانی جدید در منطقه است". سرلشکر فیروز آبادی نیز پیش از آن گفته بود:«کشور همسایه که نزدیک مرز رسیدن کمک به مردم مظلوم کوبانی است راه را بسته است و از کمک رسانی به آن‌ها جلوگیری میکند."
محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران نیز در پی مصوبه مجلس ترکیه برای مشارکت نظامی این کشور در عملیات علیه گروه "دولت اسلامی" در یک تماس تلفنی، به همتای ترک خود نسبت به اقداماتی که "شرایط جاری را پیچیده‌تر کند" هشدار داد.
واکنش ترکیه به اظهارات امیرعبداللهیان
انتقادهای مقامهای ایرانی از ترکیه بیپاسخ نماند. تانگو بیلگیج سخنگوی وزارت خارجه ترکیه بلافاصله با تکذیب گفتهی مقامهای ایران تاکید کرد:«ترکیه در اتخاذ تدابیر مورد نیاز دربارهی امنیت ملی و در سایه قوانین بین‌المللی نیازمند اجازه گرفتن از کسی نیست.»
بیلگیج به خبرگزاری آناتولی گفت: «مقامات ایران کمک به ملت سوریه را به اجازه گرفتن از دمشق منوط کرده‌اند، این در حالی است که ترکیه دست یاری خود را به سوری‌هایی که در حالت تاسفآوری زندگی میکنند دراز کرده و احساس نمی‌کند که نیازمند اجازه گرفتن از نظام دمشق که فاقد مشروعیت است، باشد.» این مقام ترک تاکید کرد:«انتظار میرود کشوری که حامی این نظام است از روی خجالت دست کم در قبال فجایع انسانی که در منطقه روی میدهد سکوت پیشه کند.»
۷۵۰ دلار برای ورود کامیونهای ایرانی به خاک ترکیه
ادامهی مجادلات لفظی میان مقامات دو کشور پیامدهای منفی اقتصادی نیز ببار آورده است. ایران اخذ عوارض ورود از کامیونهای ترکیه را آغاز کرد. به‌دنبال آن وزارت حمل و نقل و ارتباطات ترکیه نیز از ( ۱۸ مهر / ۱۰ اکتبر) اعلام کرد که از تریلرهای ایرانی به هنگام ورود به خاک این کشور براساس "اصل تقابل" ۷۵۰ دلار عوارض ورود دریافت خواهد کرد.
این در حالی است که پس از روی کارآمدن حسن روحانی به مقام ریاست جمهوی ایران مقامات هر دو کشور با لحنی آشتیجویانه از "پایان دوران سرد مناسبات و آغاز مرحله جدید" و احتمال افزایش حجم مبادلات تجاری تا ۱۰۰میلیارد دلار خبر داده بودند. اکنون بیم آن میرود که مبادلات بازرگانی دو کشور کاهش یابد.
نیهاد زیبکچی وزیر اقتصاد ترکیه وضع کنونی را قابل قبول نمیداند و مشکل ناشی از افزایش قیمت سوخت و یا دریافت عوارض عبور در سفرهای متقابل کامیونهای ترک و ایرانی به کشورهای یکدیگر را "ضربه به روند رشد روابط اقتصادی و بازرگانی دو طرف" دانسته و خواسته است هر چه زودتر این مشکل حل شود.
وی گفته است: «برای ایران، ترکیه دروازه غرب و برای ترکیه نیز ایران، دروازه آسیای مرکزی و شرق میباشد، لذا منافع ملی مشترک دوکشور ایجاب میکند که هر دو طرف روی‌کرد واقع بینانهای به اقدامات خود داشته و از دست زدن به تدابیر بازدارنده تجارت پرهیز کنند.»
انتقاد اپوزسیون ترکیه از سیاستهای اردوغان و ایران
عثمان فاروق لوغ‌اوغلو، معاون دبیرکل حزب جمهوری خلق، بزرگترین حزب مخالف دولت اردوغان در گفت‌وگو با دویچه وله انتقاد میکند که سیاستهای اردوغان و داووداوغلو در قبال سوریه نادرست است و آن‌ها در امور داخلی سوریه دخالت میکنند. وی همچنین خاطرنشان میکند که سیاست جمهوری اسلامی ایران در سوریه اشتباه است و این کشور نباید در امور داخلی سوریه دخالت کند.
فاروق لوغ‌اوغلو تاکید میکند که دو کشور نباید وارد مجادلهی لفظی شوند و به همدیگر اتهام بزنند. به نظر او ایران و ترکیه کشورهای مهم منطقه هستند وهر دوکشور بایستی برای مقابله با ترور، تحکیم ثبات و استقرار صلح در منطقه همکاری کنند.
اما به نظر کسگین از مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه، بزرگترین مانع در نزدیکی دو کشور بحران سوریه است. وی دربارهی انگیزه اصلی انتقاد اردوغان از رهبر دینی ایران چنین میگوید: «اردوغان نخستین بار است که از خامنهای انتقاد میکند و خواستار تغییر سیاست ایران در سوریه و عراق شده است. چون‌که ایران بزرگترین مانع عملی شدن سیاستهای ترکیه در سوریه و عراق است.»
کسگین خاطرنشان میکند که انتقاد اردوغان از خامنهای عمق اختلافات دو کشورهمسایه را نشان میدهد. وی در این رابطه به پی‌آمدهای منفی آن از جمله افت حجم مبادلات تجاری دو کشور اشاره میکند.
"صبر اردوغان به سر رسیده است"
دکتر والتر پوش (Walter Posch)، یکی از ایران‌شناسان و ترک‌شناسان "بنیاد علم و سیاست آلمان" هم در گفت و گو با دویچه وله از عمیق‌تر شدن شکاف ایران و ترکیه میگوید. به نظر او با توجه به اختلاف دو کشور بر سر سوریه موضعگیری اردوغان در قبال خامنهای قابل پیشبینی بود.
وی اضافه میکند "صبر اردوغان به سر رسیده"، اما صحبتهای خامنهای در مقابل اردوغان هم جالب است که ایران هنوز هم رویای محور مقاومت را در سر دارد و سیاست مقاومت در مقابل اسرائیل را دنبال میکند. این کارشناس با توجه به "جنگ لفظی دولتمردان دو کشور"، پیشبینی میکند که مشکلات اقتصادی و سیاسی ایران و ترکیه در آینده بیشتر شود.
همین نظر را عارف کسگین از"مرکز تحقیقات استراتژیک ترکیه" هم تائید میکند ومیگوید درگیریهای سوریه مناسبات سیاسی و اقتصادی دو کشور را تحتالشعاع قرار داده است. وی اضافه میکند: «ترکیه و ایران منافع متضادی در منطقه دارند. حل آن نیز به راحتی ممکن نیست و تنش در روابط دو کشور ادامه پیدا خواهد کرد. ایران از بشار اسد حمایت میکند و ترکیه خواستار سرنگونی او است و تا زمانی که این تضاد وجود دارد روابط ایران و ترکیه همچنان پرتنش باقی خواهد بود.»