1. پرش به گزارش
  2. پرش به منوی اصلی
  3. پرش به دیگر صفحات دویچه وله

افزایش اعدام‌ها در ایران و انتظاری که از حسن روحانی می‌رود

میترا شجاعی ۱۳۹۳ آبان ۶, سه‌شنبه

در ماه‌های اخیر دو مورد اعدام انتقادهای بین‌المللی علیه حکومت ایران را برانگیخته؛ محسن امیراصلانی و ریحانه جباری. درخواست برای توقف اعدام‌ها خطاب به رئیس‌جمهور ایران است. اما آیا این انتظار با قوانین ایران مطابقت دارد؟

https://p.dw.com/p/1DdOd
عکس: Mehrnews.ir

بنا بر آخرین گزارش احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل، تعداد اعدام‌ها در ایران در سال ۲۰۱۳ نسبت به ۲۰۱۲ از ۵۸۰ مورد به ۶۸۷ مورد افزایش یافته‌ است.

بر اساس این گزارش، همچنین از ماه ژوئن سال گذشته تا کنون ۸۵۲ نفر، از جمله هشت نوجوان٬ در ایران اعدام شده‌اند.
احمد شهید در گزارش خود هم‌چنین از "موجی" از اعدام‌ها در ایران در ۱۲ تا ۱۵ ماه گذشته سخن گفته است. زمان مورد بحث تقریبا طول دوره روی کار آمدن دولت حسن روحانی است.

با وجود این احمد شهید، حسن روحانی را مسبب افزایش شمار اعدام‌ها در ایران نمی‌داند و اشاره می‌کند که ریاست جمهوری در ایران همه قدرت را در دست ندارد. او به دیگر قدرت‌های مطرح در ایران نظیر مجلس و دفتر رهبری جمهوری اسلامی اشاره کرده است.

بیشتر بخوانید: ریحانه جباری اعدام شد

با توجه به اصل تفکیک قوا در جمهوری اسلامی، سران سه قوه اجازه دخالت در امور قوای دیگر را ندارند. این مسئله باعث شده تا گروهی هم عقیده با احمد شهید بر این نظر باشند که برای توقف یا کم کردن سرعت قطار اعدام‌ها در ایران، نمی‌توان از روحانی انتظار کمک داشت.

"رئیس جمهور ناظر بر اجرای صحیح قانون اساسی است"

شیرین عبادی وکیل، حقوقدان و برنده جایزه صلح نوبل معتقد است حسن روحانی در این زمینه به وظایف تعیین‌شده برای ریاست جمهوری در قانون اساسی به درستی عمل نمی‌کند. او در گفت‌وگو با دویچه‌وله می‌گوید: «طبق قانون اساسی، رئيس جمهور مسئول اجرای صحیح قانون اساسی ​است و ایشان می​توانند از این مسئله صحبت بکنند که آیا دادرسی عادلانه صورت گرفته یا خیر و آیا مقررات و قوانین زندان​ها مطابق آیین​نامه داخلی زندانها هست یا خیر. در این رابطه می​بایستی به تکالیف​شان عمل کنند.»

گفت‌وگو با شیرین عبادی درباره افزایش اعدام‌ها در دوران روحانی

به گفته خانم عبادی یکی از بخش‌های مهم قانون اساسی، بخش مربوط به حقوق ملت است و یکی از این حقوق "حق برخورداری از دادرسی عادلانه" است. در قسمت دیگری نیز به این موضوع اشاره شده که زمانی که برای یک جرم، مجازات کمتری وجود دارد، باید مجازات کمتر را برای متهم در نظر گرفت.

نظارت بر اجرای درست این اصول، جزو وظایف رئیس جمهور است. بنابراین شیرین عبادی تاکید می‌کند: «اگر در موردی این حقوق اجرا نمی​شود، وظیفه رئیس‌جمهور است که نظارت کند، تذکر دهد و از ابزار قانونی که در اختیارش هست، استفاده کند که متاسفانه آقای روحانی از این ابزارها استفاده مناسب نمی​کند.»

یک حقوقدان مقیم ایران اما نظر دیگری دارد. به عقیده او اگر کسی بخواهد درباره عادلانه بودن یک دادرسی نظر دهد، شرط اصلی‌اش آن است که از کیفیت رسیدگی به پرونده باخبر باشد و چون عملا رئیس‌جمهور نمی‌تواند از جزئیات پرونده‌های قضایی مطلع باشد، بنابراین نمی‌تواند درباره آنها نظر دهد.

این حقوقدان به دویچه‌وله می‌گوید: «رئیس‌جمهور بنا بر مقررات آیین​ دادرسی و سایر قوانین شکلی در این زمینه، طبیعتا اطلاع دقیقی از جزئیات دادگاه‌ها پیدا نمی​کند و این کاملا طبیعی​ست و بدون اطلاع از جزئیات امور قضایی، اظهارنظر قضایی کردن، امری​ست غیرمعمول و غیرمتعارف. البته گاه ممکن است موضوعی از زاویه نگاه سیاسی مورد گفتگو قرار بگیرد. این یک بحث دیگر است. اما اگر بنابر این باشد که از زاویه حقوق و قوانین یک دادرسی نقد بشود، حتما باید از جزئیات پرونده مطلع بود. رئیس‌جمهور هم در چنین مقامی نیست. لذا من فکر نمی​کنم که امکان قانونی و اختیار قانونی برای ورود رئیس‌جمهور به این مباحث وجود داشته باشد.»

محسن امیر اصلانی به اتهام تفسیر متفاوت از قرآن و بدعت در دین اعدام شد
محسن امیر اصلانی به اتهام تفسیر متفاوت از قرآن و بدعت در دین اعدام شدعکس: Sahamnews

آیا اعدام‌ها به منظور فشار بر روحانی انجام می‌شوند؟

برخی از تحلیل‌گران سیاسی بر این نظرند که جناح تندروی حاکمیت ایران که قدرت را در قوه مجریه و نیز در سیاست بین‌الملل به طور کامل از دست داده، به منظور وارد کردن فشار بر دولت روحانی، روند صدور و اجرای احکام اعدام را سرعت بخشیده است.

طرفداران این نظریه بر این اعتقادند که با اجرای هر حکم اعدام در ایران، تیم مذاکره‌کننده اتمی مورد پرسش قرار می‌گیرد و احتمال صدور قطعنا‌مه‌های بین‌المللی علیه ایران بیشتر می‌شود.

بیشتر بخوانید: محسن امیراصلانی به اتهام تفسیر متفاوت از قرآن اعدام شد

شیرین عبادی اما با این نظر مخالف است. او می‌گوید: «من براین اعتقاد نیستم، زیرا اگر این فرضیه درست می​بود، آقای روحانی می​بایستی صراحتا مسئله را با مردم مطرح و عنوان می​کردند که عقیده​شان غیر از آن چیزی​ست که در کشور در جریان است. حال آنکه ما می​بینیم هیچ نوع واکنش مناسب و مطلوبی از ناحیه آقای روحانی دیده نشده است.»

پس دلیل افزایش شمار اعدام‌ها در ایران در یک سال گذشته چیست؟ به نظر خانم عبادی در یک سال گذشته وضعیت اقتصادی وخیم‌تر شده و نقض حقوق بشر و سانسور همچنان ادامه دارد. مجموعه این عوامل باعث شده تا میزان نارضایتی مردم بیشتر شود.

ریحانه جباری علیرغم ادعایش مبنی بر دفاع مشروط، قصاص شد
ریحانه جباری علیرغم ادعایش مبنی بر دفاع مشروط، قصاص شدعکس: privat

شیرین عبادی نتیجه می‌گیرد: «زمانی که مردم ناراضی​اند، فاصله​شان با حکومت بیشتر می​شود و حکومت پایه​هایش لرزان​تر می​شود و حکومتی که پایه​اش لرزان است، مجبور است دست به ارعاب بزند و کارهایی بکند که مردم را بترساند. به همین دلیل است که ما شاهد خشونت​های بیشتری هستیم، ازجمله اعدام​ها، ازجمله طرح​هایی مانند حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر. تمام این​ها نشانه​ی ترس حکومت از مردم است، برای اینکه حکومت در ضعیف​ترین حالت خودش است.»

در ساعات پایانی روز سه‌شنبه ۲۸ اکتبر (۶ آبان) گزارش بعدی احمد شهید درباره ایران منتشر خواهد شد. روز جمعه ۳۱ اکتبر (۹ آبان) نیز اجلاس عمومی بررسی ادواری حقوق بشر UPR در ژنو برگزار می‌شود که در آن تمامی کشورها به اضافه سازمان‌های غیردولتی گزارش خود از وضعیت حقوق بشر کشورشان را ارائه می‌دهند.

کمتر از یک ماه دیگر، یعنی در ۲۴ نوامبر(۳ آذر) آخرین مهلت برای دستیابی به توافق بر سر پرونده اتمی ایران است. آیا شمار اعدام‌هایی که انتقاد جهانی علیه ایران را برمی‌انگیزد می‌تواند بر دستیابی به این توافق تاثیر بگذارد؟